Ik sta te koken. De bel gaat. Een collecte van het Rode Kruis. Door de dramatische uitwerking van El Nino op het weer in Afrika worden miljoenen mensen met de hongersnood bedreigd. Weerfenomeen El Nino, dat mede voortkomt uit het broeikaseffect en dus uit onze welvaart, zorgt voor de grootste natuurramp in 50 jaar. En drijft ook nog eens massa’s mensen vanuit Afrika naar Europa.
Oei.
Hoe voelt dit? Kan en wil ik het ongemakkelijke gevoel toelaten dat door deze gedachten wordt opgeroepen? Ik voel me niet erg schuldig, maar wel medeverantwoordelijk. Een ongemakkelijk gevoel, dat ik liever ontwijk. ‘Ik moet verder met koken’, denk ik even, als uitvlucht. ‘En we zijn al donateur van het Rode Kruis.’
Toch besluit ik mijn steentje bij te dragen. Voor 10 euro per maand kan ik twee gezinnen in leven houden. Een periodieke overmaking vindt het Rode Kruis fijner dan een eenmalige gift. Okay dan; 10 euro extra per maand, voor onbepaalde tijd. Hoe voelt dat? Wel goed. Maar hoe voelt het dat ik niet nóg 10 euro overmaak, en een ander gezin dus mogelijk omkomt? Helemaal niet goed. Maar waar moet je dan stoppen?
Ik zie zo’n dilemma inmiddels als een typische oefening in hartvaardigheden: mezelf ermee confronteren dat mijn ‘gulheid’ maar zeer beperkt is, en te incasseren dat ik niet genereuzer ben dan ik ben. En dat mijn afweging hoeveel geld ik bijdraag ook allerminst evenwichtig is.
Eigenlijk doe ik maar wat.
Dat hoor ik van veel mensen: we doen maar wat, in veel opzichten.
Bij zo’n dilemma, en bij de meeste hartvaardigheden, gaan gevoelens en gedachten hand in hand. Gevoel en verstand kunnen niet goed zonder elkaar. In een prachtig filmpje legt de Amerikaanse hersenwetenschapper Jill Bolte Taylor uit dat onze hersenen uit twee delen bestaan met elk een eigen ‘bewustzijn’. In de linker hersenhelft zetelt vooral het logische denken, verwoorden en herinneren. Rechts zit vooral het ervaren, het ‘zijn’ en ons verbonden voelen met alles en iedereen. Beide hebben echt zo hun eigen rol in ons als mens.
Bij het onderzoeken en ervaren van de hartvaardigheden merk ik ook dat denken en voelen allebei een belangrijke rol spelen. Om bijvoorbeeld iemand iets te vergeven helpt het om te voelen dat we onszelf en de ander gunnen dat we niet langer last hebben van wrok of spijt. Maar het helpt zeker ook als we bedenken dat ieder mens wel eens fouten maakt, en dat de consequenties waarschijnlijk minder erg zijn dan we eerder wellicht dachten.
Om iets te ‘durven’ (bijvoorbeeld om iemand teleur te stellen) helpt het om te bedenken welke voordelen het heeft als we doen of zeggen wat teleurstellend is voor de ander, en om te bedenken wat een goede manier is om het slechte nieuws te brengen. Maar het helpt ook om te voelen hoe dat voor ons en de ander zou zijn, en dat we de ander gunnen dat we de pijn voor de ander verzachten.
Zo helpt het me ook om te accepteren dat mijn afweging hoeveel ik bijdraag in de strijd tegen de honger in Afrika heel willekeurig is. Ook al voelt het niet fijn, ik weet (bedenk) dat ik in mijn eentje nooit het hele probleem kan oplossen.
De collectant bedankt me voor mijn bijdrage, en gaat naar zijn volgende adres. Ik ga verder met koken. Ik bedenk me dat El Nino zich gelukkig niet tot in Nederland uitstrekt, en dat ik een tientje per maand best kan missen. Dat voelt dan toch wel goed.